Tessera caerulea - commentariolum. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio .  

IOANNIS AUDOENI EPIGRAMMATUM LIBER SEXTUS 

1. AD HENCRICUM PRINCIPEM WALLIAE OPTIMUM MAXIMUM

Optima det tibi velle Deus, verissima scire.
Haec cuicunque dedit, maxima* posse dabit.

* Magnum esse bonum est; doctum, melius; bonum, optimum.

2. AD IACOBUM, MAGNAE BRITANNIAE, FRANCIAE, HIBERNIAE &c. REGEM OPTIMUM MAXIMUM

Omnia formidant formidanturque tyranni,
Semper habet comitem vis metuenda metum.
Cur metuas, causae nihil est, rex maxime regum,
Optime rex, cause est cur metuare nihil.

3. ΥΣΤΕΡΟΝ ΠΡΩΤΕΡΟΝ

Hysteron est proteron prae-postera forma loquendi.
Exempli causa, Cant’brigia Oxonium.

4. IN DECREPITUM TERTIAE UXORIS VIRUM

Prima tibi Clotho, Lachesis fuit altera coniunx.
Atropos est vitae tertia nupta tuae.

5. AMOR

Libertas - carcer, pax - pugna, dolenda - voluptas:
Spes - metuens, mel - fel, seriae - ludus, amor.

6. MINOS

Qui post iustitia poscit sibi munera, Minos,
Est similis pisci: quando capit capitur.

7. DUBITANTIUS

Suspicor alterutrum, scio neutrum utrumque paratus
Credere. Phoebus erit, qui mihi dicet utrum.

8. AD ADAMUM NEUTON, HENRICI PRINCIPI A SECRETIS

Mores mutat honos hominum plerumque priores.
Moris id est, non est mos tamen ille tuus.
Mutatus non mutaris, mirabile: tradunt
Se fortunae allii, traditur illa tibi.

9. AD THOMAM PUCKERING, EQUITEM ET BARONETUM

Care tuum, Thoma, si fas tam prisca referre,
Ingenium colui nobile primus ego.
Doctor ego, Puckeringe, fui, tuus, optime, primus.
Non sum quod fueram, sum tamen usque tuus.

10. TRES HAUSTUS

Prateritam primus, praesentem proximus haustus,
Venturam extinguat tertius iste sitim.

11. AENIGMA DUPLEX

Dic mihi, quae fureit matri quae filia* nupsit?
Cuius erat mater mascula,** nemo pater?***

* Eva. ** Adamus. *** Deus.

12. DE FIDE. ANAGRAMMA QUINCUPLEX

Recta fides certa est, arcet mala schismata. Non est,
Sicut creta, fides fictilis. Arte caret.

13. AD EDOARDUM COKE, EQUITEM, IURISPRUDENTISISIMUM IUDICEM &c.

Naturae notum tibi ius, naturaque iuris,
Lis et uterque tuo pendet ab ore cliens.
De scripto responsa, Britannus Apollo, dedisti,
Clara magis, quam quae Delphicus ore dedit.
Praesentes dirimis lites, tollisque futura 5
Iurgia, praesentes voce, futura manu.

14. INSTRUMENTUM MATHEMATICUM VULGO DICTUM A JACOBS STAFFE. AD MATHEMATICUM

Iacobi baculum tibi sumito, da mihi scalam.*
Monstrabit baculo plus mea scala tuo.

* Iacobi Scala. Gen. c. 28 v. 13.

15. SITUS TERRAE

Terra stat aeternum, Salomoni credere si fas.
Si fas Nasoni credere, terra sedit.
Fessa vacillaret tandem, si terra sederet.
Si staret, caderet. Quid facit ergo? Iacet.

16. AD PRUDENTEM ET FORTUM VIRUM HENRICUM DANVERS, BARONEM DE DANTESAY

In te fortunam virtus, prudentia casum,
Servilem superat spes generosa metum.
Te sequitur fortuna comes, prudentia ducit.
Nulla (nisi excipiam numinis) arma times.
Pergito tu, quocunque vocat rex. Te duce victor 5
Miles erit, dux te milite victor erit.

17. EPITAPHIUM MORTIS. AD MORTIS MORTEM

In cruce mors obiit, nusquam de morte resurget.
Mortis erat stimulus mors tua, crux tumulus.

18. DE PAPA ET LUTHERO

Papa pater multas indulgentissimus unus
Ex purgativo liberat igne animas.
Martinus Papis pater indulgentior unus
Omnibus est: omnes eximit inde Luther.

19. DE DEO ET HOMINE

Ipse Deus verbum est, fecit Deus omnia verbo.
Verba homines facimus, nos quoque verba sumus.

20. AD GEORGIUM CAREW, EQUITEM, PRAEFECTUM CURIAE PUPILLORUM, 1612, IUNII 13

Dum pupillorum commendat rex tibi curam,
Se meriti curam monstrat habere tui.

21. DE IEIUNIIS

Papa suo cur tot ieiunia servat in anno?
Ut successorem se probet esse Petri.*

* Piscatoris.

22. METAMORPHOSIS NOVA

Efficiunt hominem vir et uxor amabilis unum.
Sic homo fit quadrupes, qui fuit ante bipes.

23. IN NON NULLAM

Nervum inflammasti Fabiano. Iam Fabianus
Dicere iure potest, “Uror amore tui.”

24. AURUM EX STERCORE

Conductor foricarum ex stercore colligit aurum,
Et duo praeterea, rusticus et medicus.

25. FRONTI NULLA FIDES

Uxoris crimen scriptum est in fronte mariti.
Vir tamen est calamus, foemina charta viri.

26. AD GUILIELMUM RAVENSCROFT, IURISCONSULTUM CAELIBEM

Coelestem vita degens in coeliba vitam,
Quod possunt pauci, tu potes esse tuus.
Cognati, natorum instar tibi sint, et amici,
Dum tibi cognatus sim vel amicus ego.

27. HISTORIA HUIUS TEMPORIS

Lex fuit historiae vetus haec, ne dicere falsum
Audeat, et verum dicere ne metuat.
Haec est historiae nova lex, ne dicere verum
Audeat, et falsum dicere ne metuat.

28. DOS FORMOSA

Formosam nudam volo, nudam non volo formam.
Quaris cum forma quid volo? Materiam.

29. VIRGO GALLICA

Gallica virginitas parvarum est propria virtus.
Virginis hic titulum sola pusilla* gerit.

* Pucelle Galli virginem vocant.

VIRGO ANGLICA

Ne quid vicinis concesserit Anglia Gallis,
Anglica quaeque fere virgo Platonis homo est.

30. IN NOBILEM NOVUM

Mater erat netrix, pater in mare retia iecit,
Inde tuum decorat linea longa genus.

31. AENIGMA PENELOPES AD PROCUM

Est quiddam* quod pene nefas mihi dicere versu,
Hoc tibi vis totum, Pontiliane, dare.
Syllaba prima meo debetur tota marito.
Sume tibi reliquias, non ero dura, duas.

* Osculum.

32. BIAS

“Omnia,” qui dixit, “mea mecum porto” videtur
Uxorem sapiens non habuisse Bias.

33. CHRYSTOSTOMUS GRAECUS AB HENRICO SAVELLO, EQUITE DOCTISSIMO CORRECTISSIME EDITUS ETONAE. AD HENRICUM SAVELLUM, 1612

Vitam in carne pius primam Crysostomus egit.
Nunc vitam exutus corpore mentis agit.
Vivit et in scriptis, naturae debita matri
Prima, secunda Dei, tertia vita tibi.

34. PHILOSOPHI UXOR

Vulcani formos Venus, Iovis inclyta Iuno
Uxor erat, nulli nupta Minerva viro.
Cur ita? Pallas enim cum sit sapientia, nulli
Nubere vult homini. Cur? Quia nemo sapit.

35. PROPRIA QUARTO MODO*

Mentitur quisquis communem Thaida dixit.
Thaida semper habet solus et omnis homo.

* Omni homini soli et semper.

36. STULTORUM PAR

Claudius est mulo* simiils, Gorgonius hinno;
Quod sit iners, matri debet hic, ille patri.

* Ex equa et asino fit mulus; ex equo et asina hinnus, Var. De Re Rust. l. 2.

37. AD EDOARDUM SACKEVILLE, EX GALLIS REDUCEM, COMITIS DORCESTRIAE UNICUM FRATREM

Ingenium natura domi tibi provida mater,
Consilium peregre resque locusque dedit.
Syrenum fugiens cantus et pocula Circes,
Unde redies senior, sanior inde redis.

38. DE ZELOPTYIA ANGLO-GALLICO-ITALICA

Cur Itali longe gravius quam Gallus et Anglus
Uxorum lusus, oscula furta ferent?
Bestia peior ave est; cui nupsit adultera coniunx,
Italus est quadrupes,* Gallus et Anglus aves.**
Gallus et Anglus aves, quadrupes est Italus? Ergo 5
Ex tribus his solus cornua fert Italus.

* Becco cornuto. Hircus. ** Un Cocu Gal., Angl. A Cuckold, cuculus.

39. SAPIENTA SOCRATICA

Omnia me, dum iunior essem scire putabam.
Quo scio plus, hoc me nunc scio scire minus.

40. MENSA ROTUNDA REGIS ARTHURI

Inscribi septem sapientum nomina iussit,
In teriti sapiens Delphicus orbe deus.
Sic, Arthur sagaxe, eques unusquisque tuorum
In tereti mensa primus et imus erat.

41. SUBSIDIUM

Regem anima et nummis ecclesia, corpore vulgus,
Nobilitas opibus corporibusque iuva.

42. NOVUS ORBIS

Nescio quot Kabalistarum schola mystica mundos
Asserit, innumeros esse Epicurius ait.
At bene si numeres duo sunt, rerum ille vetustus,
Verborum, in quo nunc vivimus orbe, novus.

43. IANUS BIFRONS

Ingenii virtus reminiscendique facultas,
Ista quod a tergo est, illa quod ante, videt.

44. CORPUS TERRAE

Telluris lapides sunt ossa, metallaque nervi,
Pellis crusta, pili gramina, sanguis aqua.

45. AD PANNICUM. DE MAURO

Inter te dominamque sua, Pannice, Maurus
Dividit. Uxori res, tibi verba dedit.

46. IN PAULAM, ANGLICAM FUCATISSIMAM FEMINAM

Fucata facie, fucosis fallere verbis,
Mos tuus. In fuco fanda nefanda facis.
Ignavum fucos pecus a praeseptibus arces,
Paula. Tamen tuus est quid, nisi fucus, amor?

47. MEDICUS ET IURISCONSULTUS

Dat Galenus opes, dat Iustinianus honores,
Dum ne sit patiens iste, nec ille cliens.

48. AD EDOARDUM WOTTON, BARONEM, REGI A CONSILIIS &c.

Mortuus est, cessitque loco cultissimus heros
Qui fuit, arbitrio Palladis, ante tuus.
Non erit hoc, Edoarde, loco te dignior alter;
Te, Wottone, locus digior alter erit.

49. ANAGRAMMA. GALENUS ANGELUS

Angelus es bonus anne malus, Galene? Salutis
Humanae custos angelus, ergo bonus.

50. AMOR CAECUS MALE AUDIT

Non videt uxoris delicta maritus amator.
Nullus amat vere vir, nisi caecus amat.
Nil oculo contra dominam, nil creditur auri.
Est igitur surdus, non modo caecus, amor.

51. IN DIDYMUM MERCATOREM

Artis arithmeticae didicisti, Dindyme, partes
Tres primas. Quartam disce, beatus eris.

52. ANAGRAMMA UXORIS

“Insaturabilie par sunt Orcus et uxor,”* ait rex,
Unius experiens, alteriusque sciens.
Quisquis in uxorem cecidit, descendit in Orcum.
Rite inversa sonant, ucs-or et Orcus idem.

* Prov. c. 30 v. 15.

53. RESPONSIO

Nuncupor ucs-or ego, non sim quasi coniugis Orcus,
Sed quia per totam sedula curso domum.
In muliere vir est, ut in Orco Belzebub? Ergo
Infernum si sit foemina, vir Satan est.

54. RELIGIOSUS

Quod bene fit, male fit, nimium si fiat aperte.

POLITICUS

Occulte dum fit, quod male fit bene fit.

55. TRES DIVAE

Iuno casta, Venus meretrix, virgo optima Pallas.
Est inter divas rara Minerva duas.

56. PROTEUS ANGLICUS

Utilia haec aetas in amictu et honesta reliquit,
Nos iucunda iuvant sola, diuque nihil.

57. DUO PROTEGIT UNUS. DICTUM HENRICI 4 REGIS FRANCORUM

Gallorum rex regna, inquis, duo protegit unus.
Protexere tuum nec duo regna latus.

58. ORTUS ET SITUS SOLIS

Sol inter septem quartus mediusque planetas,
In quarto et medio, sol situs ut satus est.

* Quarto die creatus sol.

59. CAESARIS, POMPEII, ET CRASSI SEPULCHRA

Africa Pompeii tellus, Asiaticae Crassi,
Tertia pars mundi Caesaris urna fuit.

60. AEDES URBANAE URBANISSIMAE HENRICI COMITIS NORTHAMTONIAE

Arguit affectus domitos, mentemque polite
Compositam domini, compositura domus.
Insanas quicunque struunt ex tempore moles
Exemplo discant aedificare tuo.

61. AD ORANUM

Connubio iungam stabili propriamque dicabo,
Saepe tibi dives dixit, Orane, socer.
Connubio nimium stabili tibi iungitur uxor,
Instabilis cum sit, quem profitetur, amor.

62. IN FAELICEM

Per totam Faelix holosericus ambulat urbem
Qui vix toto urbes vidit in orbe duas.
Qui mores hominum multorum vidit et urbes
Mendicat panem pauper in urba sua.

63. FRANCISCUS DRAKE

Ambitio Draki nullo reticebitur aevo.
Ambivit terras, per mare, Drakus anas.

64. HOMO

Nil fueras (at nec potes hoc meminisse) priusquam
Natus eras. Aliquid cum morieris, eris.

65. DE PHOEBO ET NEPTUNO

Sol celer est, at sole tamen velocius aequor.
Itque reditque die sol semel, at mare bis.

66. UXOR VI(N)CTA

Vincitur nisi lingua prius, non vincitur uxor.
Uxorem solus qui superit superat.

67. NUDA VERITAS. IN ALETHUM

Si posset virtus (inquit Plato) nuda videri,
Mirus in hanc hominum conciperetur amor.
Vidit apud Venetos (si credere fas sit) Alethus.
Virtutes *nudas et vitavit eas.

* 4. Meretriculas, 4 virtutum nominibus insignitas.

68. DE BACCHO ET BYRRHIA

Laudatur vinum simplex, cervisia duplex.
Est bona duplicitas, optima simplicitas.

69. IN GELLIAM

Gellia materiae res una simillima primae.
Haec omnes formas appetit, illa mares.

70. IN PAPILUM, CANOS EVELLENTEM

Nil opus est capiti canos evellere crines,
Papile: Graecari pergito, sponte fluent.

71. NE SITIS MULTI MAGISTRI

Discipulus dum vult nemo, quisquis esse magister.
Omnes discipuli, nemo magister erit.

72. HENRICUS 8 FIDEI DEFENSOR

Hunc titulum regi florum regique leonum
Florentinus homo dat tibi Papa Leo.*

* Leo Decimus natione Florentinus anno 1521.

73. AD LEONEM PAPAM

Cum titulo gladium regi, Leo Papa, dedisti.
Te negat hoc titulo rex, gladioque necat.

74. SUPERBIA VITAE

Ex humili licet ortus homo tellure, tumescit.
Sit licet ex nihildo nata, tumescit humus.
Sic homo, sicut, humus, supra se tollitur ipsum.
Monte superbit humus, mente superbit homo.

75. AD GUARENUM TOUNSEND IURISCONSULTUM

Non tua se ad scenam componit lingua forensem,
Non tua vox querulo prostat avara reo.
Naturae contemplaris mysteria matris,
Scripturam, leges, historiamque legis.
Tres charites, septemque artes, ter-tresque sorores, 5
Te prohibent causas dicere, nosse docent.

76. GENESIS ET EVANGELIUM SANCTI MATTHEI

Explicat hic Christi genesim liber, alter Adami.
Incipit a Genesi lex, et evangelium.

77. QUIDAM, NEMO

In sacris, homines animas Hebraea vetustas
Appellat, tanquam nil nisi mens sit homo.
Nemo Anglis nobody est, et quidam somebody, tanquam
Anglicus ex solo corpore constet homo.

78. AMATORIUM

Si tu Zodiacus fieri, mea Lesbia, velles,
Haec ego sol fieri conditione velim.
Zodiacum in toto percurrit sol semel anno,
Ast ego te quavis, Lesbia, nocte semel.

79. AD LIBRORUM CASTRATORES

Qui sapitis, nolite meum castrare libellum,
Gignat adhuc alios ut liber iste libros.

80. IN GELLIAM AULICAM

Gellia dic, sodes, multis cur prodiga praestas
Uni promissam remque fidemque viro?
Mos vetus est, et adhuc nostra servatur in aula,
Pluribus ut pateat clavibus una sera.

81. EVAE ET SERPENTIS CONCILIABULUM

Peccatum peperit sermo serpentis et Evae,
Ille utinam mutus, surda vel ista foret.

82. AD ROBERTUM IONSTON, SCOTO-BRITANNUM

Ingenii, Ionstone, tui sum factus amator,
Historiae* legerem dum monumenta tuae.
Nil magis ingenium, nil ingeniosius extat
Tergeminae Britonum gentis in historia.
Excipias unum Morum de rege Ricardo, 5
Nemo Britannorum dignior invidia.

* Nondum in vulgus editae de rebus Britannicis et Hibernicis sui temporis.

83. DE SEIPSO

Sum, fateor, doleoque, minorum ex ordine fratrum.
Frater opes patrias et bona maior habet.

84. VENDE OMNIA QUAE HABES, ET DA PAUPERIBUS. IN PAETUM

Consilii partem servasti, Paete, priorem,
At pars neglecta est postera tota tibi.
Nam venum bona cuncta dedisti, eademque dedisti r
Aut Veneri aut ventri, pauperibusque nihil.

85. NEC EX MALIS MINIMUM, NEC EX BONIS MAXIMUM

Optima sit quamvis, uxorem nolo gigantem.
Uxorem nanam nolo, licet mala sit.

86. SIRENUM CANTUS

Si renum cupis incolumem servare salutem,
Sirenum cantus effuge, sanus eris.

87. EPISTOLA AMATORIA

Nullus amor sine spe (dubius qua vivit amator),
Nujlla placet sine re spes mihi, res sine te.

88. AMOR CAECUS

Ebrietas et amor similes: extinguit uterque:
Corporis ebrietas lumina, mentis amor.

89. S. T. DIVITIS TESTAMENTUM

Omnia das quia nil potes hinc auferre. Dedisses,
Se tecum posses omnia ferre nihil.

90. AER, AQUA, TERRA, INFERNUM

Terra supernorum sordes immunda receptat,
Terrae immundities Orcus in ima trahit.
Quicquid in orbe mali est aliquando feretur in Orcum,
Certur ut in centrum quicquid in orbe grave est.

91. ZODIACUS CHRISTIANUS

Coetus apostolicus, coelestia sidera bis sex,
Zodiacusque fides, sol mihi Christus erit.

92. ERASMI ENCOMIUM MORIAE

Stultitiam non tu laudasti solus, Erasme:
Te laudant multi, stultitiamque tuam.

93. IN GYMNICUM PASTOREM

Pascis oves verbis, te, Gymnice, grex alit herbis.
Scis decimare agrum, non medicare gregem.

94. IN DARDANUM

Pallor in ore sedet, macies in corpore toto,
Dardane. Nil in te est pingue, nisi ingenium.

95. PLACITUM ANNO 1609 INTER ROBERTUM CALVIN ACTOREM, ET IOANNEM BINGLEY ET RICARDUM GRIFFEN, REOS

Cum postnatorum lis est agitate, Robertus
Iacobi vicit filius, omen habet.
Quiod ferit reus Anglicus alter, Wallicus alter,
Scotus utrumque actor vicerit, omen habet.
Omen amo: Britones iunget iam pectora palmis, 5
Non erit in partes insula secta duas.
Postnati natorum, et qui nascentur ab illis,
Grex pastoris erunt, unius unus, amen.

98. IN DISCORDIAS NOSTRI TEMPORIS

Desinit logicus res, non modo dividit. At nos
Nil desinimus, omnia dividimus.

97. EX MALIS MORIBUS BONAE LEGES

Conditor insonti legem praescripsit Adamo,
Moribus ergo malis lex fuit una prior.

98. ARTICULI FIDEI 1, 2, 3, 4

Unum crede Deum, duo Biblia, symbola ternas,
Quartam, conciliis quattuor, adde fidem.

99. AD HENRICUM PRINCIPEM

Ut visum fugit ursa leonem magna minorem,
Maxima spes, minima re veniente fugit.
Spes mea te spectat, fortunatissime princeps.
Tu mihi spem misero tolle, beatus ero.

100. AD LECTOREM

Exuo Narcissum, quoties epigrammata scribo.
Exuat hunc, quisquis carmina nostra legit.

Perge ad Lib. VII